دندانپزشکی در دوران بارداری | بایدها و نبایدها
دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوره‌های زندگی هر زن است که در آن تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی متعددی در بدن رخ می‌دهد. این تغییرات می‌توانند تأثیر مستقیمی بر سلامت دهان و دندان داشته باشند و در صورت بی‌توجهی، منجر به مشکلاتی مانند التهاب لثه، پوسیدگی دندان و حتی زایمان زودرس شوند. از سوی دیگر، بسیاری از زنان باردار به دلیل نگرانی از آسیب به جنین، مراجعه به دندانپزشکی را به تعویق می‌اندازند یا به‌طور کامل نادیده می‌گیرند.
اما آیا واقعاً دندانپزشکی در دوران بارداری خطرناک است؟ در این مقاله، با بررسی کامل بایدها و نبایدهای دندانپزشکی در دوران بارداری، تلاش می‌کنیم نگرانی‌ها را برطرف کرده و اطلاعات دقیقی برای مراقبت بهتر از سلامت دهان و دندان در این دوره ارائه دهیم.
آیا مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری مجاز است؟
بله، مراجعه به دندانپزشکی در بارداری نه‌تنها مجاز است بلکه در بسیاری از موارد ضروری و توصیه‌شده است. حفظ سلامت دهان و دندان در این دوران نقش مهمی در سلامت کلی مادر و جنین دارد. برخلاف تصور رایج، اغلب درمانهای دندانپزشکی در دوران بارداری با رعایت نکات ایمنی، کاملاً بیخطر هستند. در واقع، بی‌توجهی به مشکلات دهان و دندان می‌تواند منجر به عفونت، التهاب لثه، دردهای شدید و حتی تأثیرات منفی بر روند بارداری شود.
البته نوع درمان، زمان انجام آن و وضعیت عمومی مادر باردار باید حتماً توسط پزشک متخصص بررسی شود. برخی درمان‌ها بهتر است در بازه زمانی مشخصی انجام شوند تا کمترین میزان ریسک برای مادر و جنین وجود داشته باشد. در ادامه، بهترین زمان برای انجام درمانهای دندانپزشکی را بررسی خواهیم کرد.
بهترین زمان برای درمانهای دندانپزشکی در بارداری
سهماهه دوم بارداری، یعنی بین هفته‌های ۱۴ تا ۲۷، بهترین زمان برای انجام درمانهای دندانپزشکی است. در این بازه، حالت تهوع سهماهه اول تا حد زیادی کاهش یافته و خطر سقط جنین نیز پایین‌تر است. همچنین، مادر در این دوره نسبت به سهماهه سوم، احساس راحتی بیشتری روی یونیت دندانپزشکی دارد و جنین نیز در مرحله‌ای از رشد قرار دارد که کمتر در معرض آسیب‌های احتمالی قرار می‌گیرد.
در مقابل، سهماهه اول به دلیل حساسیت بالای جنین و خطر بیشتر سقط، زمان مناسبی برای درمانهای غیرضروری نیست و تنها در صورت اضطرار، با تایید پزشک متخصص باید انجام شود. سهماهه سوم نیز به‌دلیل افزایش حجم رحم و ناراحتی‌های جسمی مادر، توصیه نمی‌شود مگر در موارد ضروری.
در صورتی که نیاز به مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری دارید، بهتر است با اطلاع پزشک زنان و مشورت با دندانپزشک متخصص، برنامه‌ریزی دقیقی برای زمان‌بندی درمان‌ها داشته باشید.
بایدهای مهم دندانپزشکی در دوران بارداری
رعایت برخی اصول و نکات بهداشتی در دوران بارداری می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات دهان و دندان جلوگیری کرده و سلامت مادر و جنین را تضمین کند. در ادامه به مهم‌ترین بایدهای دندانپزشکی در این دوران اشاره می‌کنیم:
1. معاینه و چکاپ منظم دندان‌ها
مراجعه به دندانپزشکی در دوران بارداری برای معاینه کلی و بررسی سلامت لثه‌ها و دندان‌ها در ابتدای بارداری بسیار مهم است. حتی در صورت نداشتن درد یا مشکل خاص، این معاینه می‌تواند از بروز مشکلات آینده جلوگیری کند.
2. جرم‌گیری دندان‌ها
روندجرم‌گیری دندان به‌عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی، در دوران بارداری مجاز و مفید است. با کاهش تجمع پلاک و باکتری‌ها، التهاب لثه که در بارداری شایع است، به میزان زیادی کنترل می‌شود.
3. رعایت بهداشت دهان و دندان
استفاده منظم از مسواک نرم، نخ دندان و دهان‌شویه‌های مجاز در دوران بارداری، از جمله مواردی است که باید با دقت بیشتری انجام شود. بهتر است از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده شود، مگر در مواردی که پزشک خلاف آن را توصیه کند.
4. تغذیه سالم و مصرف کافی کلسیم
بارداری نیاز بدن به مواد معدنی مانند کلسیم را افزایش می‌دهد. مصرف لبنیات، سبزیجات برگ‌سبز، و مکمل‌های کلسیم (با تجویز پزشک)، به حفظ استحکام دندان‌ها و سلامت عمومی بدن کمک می‌کند.
5. اطلاع‌رسانی به دندانپزشک درباره بارداری
حتماً دندانپزشک خود را در جریان بارداری قرار دهید، حتی در مراحل اولیه. این موضوع در انتخاب نوع درمان، داروها و حتی نحوه نشستن شما روی یونیت دندانپزشکی اهمیت دارد.
نبایدهای مهم دندانپزشکی در دوران بارداری
در کنار اقدامات توصیه‌شده، برخی درمان‌ها و شرایط در دوران بارداری باید با احتیاط یا در مواقع خاص انجام شوند. در این بخش، مهم‌ترین نبایدهای دندانپزشکی در دوران بارداری را بررسی می‌کنیم:
1. انجام درمانهای تهاجمی غیرضروری
تا حد امکان از انجام درمان‌هایی مانند کشیدن دندان، جراحی لثه یا درمانهای زیبایی (مانند بلیچینگ) در دوران بارداری پرهیز شود، مگر در مواقع اضطراری و با تأیید پزشک.
2. گرفتن عکس رادیولوژی بدون ضرورت
در صورتی که گرفتن عکس رادیولوژی ضروری باشد، باید از پیشبند سربی برای محافظت از شکم و تیروئید استفاده شود. اما در حالت کلی، توصیه می‌شود این اقدام تا بعد از زایمان به تعویق بیفتد.
3. استفاده از داروهای خودسرانه
مصرف داروهای مسکن، آنتی‌بیوتیک یا دهان‌شویه‌های خاص بدون تجویز پزشک می‌تواند برای جنین خطرناک باشد. حتی داروهای رایجی مانند ایبوپروفن و آموکسی‌سیلین باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند.
4. استفاده از بیحسی یا مواد بی‌دردی بدون مشورت
هرچند برخی مواد بیحسی برای بارداری بی‌خطرند، اما مصرف آن‌ها باید با دقت و اطلاع کامل پزشک زنان انجام شود.
5. تحمل درد و به تعویق انداختن درمانهای ضروری
برخی مادران به‌دلیل ترس یا نگرانی از آسیب به جنین، درد دندانی را تحمل می‌کنند و درمان را به تعویق می‌اندازند. این کار نه‌تنها به سلامت خودشان آسیب می‌زند، بلکه در مواردی می‌تواند سلامت جنین را نیز تهدید کند.
آیا استفاده از بیحسی در بارداری خطرناک است؟
استفاده از داروهای بیحسی موضعی در بارداری، در اغلب موارد بیخطر است؛ به‌ویژه اگر نوع و دوز مناسب آن با تشخیص دندانپزشک متخصص انتخاب شود. داروهایی مانند لیدوکائین که معمولاً در دندانپزشکی استفاده می‌شوند، در دوزهای کنترل‌شده، برای مادر و جنین بی‌ضرر هستند. با این حال، توصیه می‌شود بیحسی تنها در صورت ضرورت استفاده شود و پیش از تزریق، پزشک زنان در جریان قرار گیرد. همچنین استفاده از اپی‌نفرین در برخی از ترکیبات بیحسی، باید با احتیاط بیشتری انجام شود، چرا که می‌تواند فشار خون را بالا ببرد.
توصیه‌های مهم دندانپزشکی برای سهماهه اول، دوم و سوم بارداری
سهماهه اول:
فقط معاینه و درمانهای کاملاً ضروری انجام شود
از هر نوع دارو یا بیحسی تا حد امکان پرهیز شود
رعایت دقیق بهداشت دهان اهمیت ویژه دارد
سه ماهه دوم:
مناسب‌ترین زمان برای درمانهای دندانپزشکی
امکان جرم‌گیری، ترمیم، و درمانهای غیربحرانی وجود دارد
در صورت نیاز، استفاده محدود از بیحسی مجاز است
سهماهه سوم:
از درمانهای طولانی‌مدت خودداری شود
در صورت ضرورت، درمان کوتاه‌مدت با استراحت در حین کار انجام شود
رعایت پوزیشن مناسب برای جلوگیری از فشار به رحم ضروری است
سوالات متداول:
در دوران بارداری چه زمانی برای مراجعه به دندانپزشک مناسبتر است؟
سهماهه دوم بارداری معمولاً بهترین زمان برای درمانهای دندانپزشکی است، چون جنین در مرحله‌ی پایدار‌تری قرار دارد و مادر نیز راحت‌تر می‌تواند روی یونیت دندانپزشکی قرار بگیرد.
آیا گرفتن عکس رادیولوژی از دندان در بارداری ممنوع است؟
در موارد ضروری و با استفاده از پیشبند سربی، گرفتن عکس دندانپزشکی امکانپذیر است، اما بهتر است در دوران بارداری از این کار پرهیز شود مگر در شرایط خاص.
استفاده از بیحسی در دندانپزشکی برای مادر باردار مشکلی ایجاد نمیکند؟
داروهای بیحسی موضعی، مثل لیدوکائین، در دوزهای مناسب و با تشخیص دندانپزشک برای بارداری بیخطر هستند، اما باید با هماهنگی پزشک زنان انجام شود.
در صورت دنداندرد شدید، آیا باید درمان را به بعد از زایمان موکول کرد؟
خیر، درد شدید یا عفونتهای دهانی باید بهموقع درمان شوند، زیرا تحمل درد و تأخیر در درمان می‌تواند به سلامت مادر و جنین آسیب برساند.
