آیا کشیدن دندان عقل ضروری است؟
برای کشیدن دندان عقل، دندانپزشک متخصص با بررسی عکس رادیولوژی و وضعیت فک، تصمیم می‌گیرد که آیا جراحی ضروری است یا خیر. بی‌توجهی به مشکلات آن نه تنها می‌تواند سلامت دهان و دندان را به خطر بیندازد، بلکه ممکن است باعث بروز عفونت یا ایجاد کیست در ناحیه فک شود. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق‌تر دلایل جراحی یا نگه داشتن آن، عوارض احتمالی و توصیه‌های تخصصی می‌پردازیم.
دندان عقل چیست؟
دندان عقل، آخرین دندانی است که معمولاً در انتهای هر قوس فکی (بالا و پایین) رشد می‌کند. این دندان‌ها که به آن‌ها «سومین دندان آسیای بزرگ» هم گفته میشود، معمولاً بین سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی شروع به رویش می‌کنند؛ به همین دلیل هم به آن‌ها “عقل” می‌گویند، چون در سنین بلوغ فکری ظاهر می‌شوند! اما نکته اینجاست که همه افراد تجربه یکسانی از رویش ندارند. برای بعضی‌ها، این دندان‌ها بهطور کامل و بدون هیچ مشکلی رشد می‌کنند و جزو دندانهای سالم به حساب می‌آیند.
اما در بسیاری از موارد، دندان عقل به‌صورت نهفته یا نیمه‌نهفته باقی می‌ماند و باعث بروز مشکلاتی مانند درد، التهاب یا حتی عفونت در ناحیه فک میشود. جالب است بدانید که برخی افراد بهطور مادرزادی یک یا چند دندان عقل ندارند، که از نظر علمی مشکلی ایجاد نمیکند.
چه زمانی کشیدن دندان عقل ضروری است؟
در همه موارد، کشیدن این دندان الزامی نیست؛ اما در برخی شرایط خاص، این کار به یک اقدام ضروری برای حفظ سلامت دهان و دندان تبدیل میشود. در ادامه مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شوند دندانپزشک توصیه به جراحی دندان عقل کند را بررسی می‌کنیم:
1- نهفتگی یا نیمه‌نهفتگی دندان عقل
- اگر دندان عقل بهطور کامل از لثه بیرون نیاید و درون فک یا زیر لثه گیر کند، به آن “دندان عقل نهفته” می‌گویند. این حالت معمولاً با درد، تورم یا حتی عفونت همراه است. همچنین ممکن است دندان نهفته به ریشه دندان کناری فشار وارد کرده و موجب آسیب یا تحلیل آن شود. در این شرایط، عقل نهفته معمولاً با جراحی فک انجام میشود و می‌تواند از عوارض جدی‌تر در آینده جلوگیری کند.
2- درد و التهاب مداوم
- یکی از نشانه‌های مهمی که نیاز به خارج کردن دندان عقل را نشان میدهد، درد مداوم در ناحیه فک یا لثه پشتی است. اگر درد با جویدن یا باز و بسته کردن دهان بیشتر شود و با التهاب یا قرمزی لثه همراه باشد، ممکن است این دندان به شکل نامناسبی رشد کرده یا در حال آسیب زدن به بافت‌های اطراف باشد.
3- آسیب به دندانهای مجاور
- دندان عقل اگر فضای کافی برای رویش نداشته باشد، به دندان آسیای دوم فشار وارد می‌کند. این فشار می‌تواند باعث تغییر موقعیت دندان‌ها، ایجاد نامرتبی، و حتی پوسیدگی یا تحلیل ریشه در دندان کناری شود. در برخی موارد، این آسیب‌ها بدون درد مشخص ظاهر می‌شوند، ولی در معاینات روتین یا با عکس رادیولوژی قابل تشخیص‌اند.
4- پوسیدگی یا عفونت غیرقابل ترمیم
- این دندان به‌دلیل قرار گرفتن در انتهای دهان، معمولاً دسترسی سخت‌تری برای مسواک‌زدن و نخ‌دندان دارد. همین موضوع باعث میشود بیشتر در معرض پوسیدگی یا تجمع باکتری‌ها قرار بگیرد. اگر پوسیدگی شدید یا عفونت لثه اطراف آن قابل درمان نباشد، بهترین گزینه خارج کردن آن است تا از انتقال عفونت به سایر نواحی دهان جلوگیری شود.
5- تشکیل کیست یا تومور
- در موارد نادر، دندان عقل نهفته می‌تواند باعث ایجاد کیست در اطراف خود شود. این کیست‌ها اگر به‌موقع تشخیص داده نشوند، ممکن است به بافت استخوانی فک، ریشه دندانهای اطراف یا حتی عصب‌های فکی آسیب برسانند. در برخی موارد خاص، احتمال ایجاد تومورهای خوش‌خیم نیز وجود دارد. به همین دلیل، در صورت مشاهده کیست اطراف آن در عکس‌برداری، جراحی آن اغلب توصیه میشود.
چه زمانی نیازی به کشیدن دندان عقل نیست؟
بر خلاف تصور رایج، کشیدن دندان عقل همیشه ضروری نیست. در بسیاری از افراد، این دندان‌ها بدون هیچ مشکلی رشد می‌کنند و سال‌ها به‌خوبی در کنار سایر دندان‌ها باقی می‌مانند. در ادامه، موقعیت‌هایی را بررسی می‌کنیم که در آن‌ها جراحی توصیه نمی‌شود:
1- رشد کامل و صحیح دندان
- اگر دندان عقل شما بهطور کامل و بدون مشکل در دهان روییده باشد، فضای کافی برای قرارگیری داشته باشد و با دندانهای کناری تداخل نداشته باشد، معمولاً نیازی به درآوردن آن نیست. این نوع دندان به‌راحتی در ردیف سایر دندان‌ها قرار گرفته و در عمل، همانند دیگر دندانهای آسیا می‌تواند در فرآیند جویدن مؤثر باشد. البته رعایت بهداشت مناسب برای حفظ سلامت این دندان ضروری است.
2- عدم وجود عارضه یا درد
- در صورتی که باعث درد، التهاب، یا مشکلات دهانی خاصی نمی‌شود، کشیدن آن معمولاً توصیه نمی‌شود. بسیاری از افراد ممکن است حتی متوجه رشد دندان عقل خود نشوند، چون هیچ علائمی ندارند. در این حالت، لازم است تنها در معاینات منظم دندانپزشکی بررسی شود که مشکلی ایجاد نکرده باشد.
3- رعایت بهداشت و مراقبت منظم
- دندان عقل، به‌ویژه اگر کاملاً بیرون آمده و دسترسی به آن برای مسواک‌زدن و نخ‌دندان وجود داشته باشد، می‌تواند سال‌ها سالم باقی بماند. در این حالت، با رعایت دقیق بهداشت دهان، مسواک‌زدن صحیح و استفاده از دهان‌شویه، نیازی به درآوردن این دندان نیست. البته بهتر است به‌صورت دوره‌ای، سلامت این دندان توسط دندانپزشک بررسی شود تا از بروز مشکلات در آینده پیشگیری شود.
4- تحت نظر بودن توسط دندانپزشک
- حتی اگر دندان عقل نهفته یا نیمه‌نهفته باشد، ولی بدون درد و التهاب باقی بماند و در عکس‌برداری مشکلی از جمله فشار، پوسیدگی یا کیست دیده نشود، ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد فعلاً دندان را نکشد. در چنین مواردی، باید بهطور منظم زیر نظر باشد تا در صورت بروز تغییرات، سریعاً اقدام مناسب انجام شود.
اگر دندان عقل نهفته را نکشیم، چه اتفاقی می‌افتد؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر این دندان مشکلی ایجاد نکرده، بهتر است دست به آن نزنند. اما دندان عقل نهفته یا نیمه‌نهفته، حتی در صورت نداشتن درد، می‌تواند به‌مرور عوارضی جدی به‌وجود آورد. در ادامه، مهم‌ترین خطراتی که در صورت نکشیدن آن مشکل‌دار ممکن است تجربه کنید را بررسی می‌کنیم:
1- پوسیدگی دندان عقل و دندان کناری
- غذا و باکتری‌ها در اطراف آن تجمع پیدا می‌کنند و این ناحیه به یک محل دائمی برای رشد پلاک تبدیل میشود. نتیجه؟ پوسیدگی نه‌تنها در خود دندان عقل، بلکه در دندان آسیای دوم هم اتفاق می‌افتد. اگر این پوسیدگی‌ها به‌موقع درمان نشوند، ممکن است منجر به عفونت و حتی از دست دادن دندانهای مجاور شوند.
2- التهاب و عفونت لثه (پری‌کورونیت)
- یکی از شایع‌ترین مشکلات دندان عقل نیمه‌نهفته، التهاب لثه اطراف آن است که به آن «پری‌کورونیت» می‌گویند. این حالت با درد، تورم، بوی بد دهان و حتی تب همراه است. اگر این التهاب شدید شود، می‌تواند به نواحی دیگر دهان و گلو سرایت کرده و نیاز به درمان دارویی یا جراحی فوری ایجاد کند. خارج نکردن دندان در این شرایط، یک ریسک بزرگ محسوب میشود.
3- آسیب به ساختار فک و استخوان
- دندان نهفته ممکن است باعث ایجاد فشار در استخوان فک و دندانهای مجاور شود. این فشار، به‌تدریج باعث تحلیل استخوان و جابه‌جایی دندان‌ها میشود. در برخی موارد، حتی ممکن است باعث ایجاد شکستگی‌های ریز در فک یا سفتی مزمن در مفاصل فکی شود. بنابراین، بی‌توجهی به دندان عقل نهفته، می‌تواند ساختار دهان را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.
4- تشکیل کیست یا تومور
- این دندان نهفته گاهی می‌تواند باعث تشکیل کیست در اطراف خود شود. این کیست‌ها معمولاً بدون درد ظاهر می‌شوند و به‌مرور زمان بزرگ‌تر شده و به استخوان فک، دندانهای دیگر و حتی اعصاب آسیب می‌زنند. در برخی موارد نادر، تومورهای خوش‌خیم نیز ممکن است از اطراف دندان عقل منشأ بگیرند. درمان این شرایط پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر از جراحی به‌موقع دندان است.
چه تجهیزاتی در کشیدن دندان استفاده میشود؟
برای این منظور، دندانپزشکان از ابزارهای تخصصی و جراحی مختلفی استفاده می‌کنند. از جمله این ابزارها می‌توان به فورسپس، الویتور (levator) برای تکان دادن دندان، آینه‌های دندانپزشکی با زاویه دید مناسب برای بررسی دقیق وضعیت دندان، و ساکشن‌های قوی برای جلوگیری از خونریزی اشاره کرد.
در موارد پیچیده‌تر، دندانپزشک ممکن است از دستگاه‌های جراحی مانند دریل‌های تخصصی یا پیزوسرجری (که امواج اولتراسونیک برای برش استخوان‌ها استفاده می‌کند) بهره ببرد. کیفیت و دقت این ابزارها تاثیر زیادی در راحتی و سرعت انجام جراحی دارند و به بیمار کمک می‌کنند تا دوره بهبودی سریع‌تری را تجربه کند.
جمع‌بندی
دندان عقل همیشه دشمن دهان و دندان نیست. اگر رشد مناسبی داشته باشد، بدون درد و التهاب ظاهر شود و بتوان آن را به‌درستی تمیز کرد، شاید هیچ‌گاه نیازی به کشیدن آن نباشد. اما در مقابل، دندان نهفته یا نیمه‌نهفته که باعث فشار، پوسیدگی یا التهاب میشود، باید هرچه زودتر تحت نظر دندانپزشک خارج شود. مهم‌ترین نکته، معاینه منظم و رادیوگرافی دندان‌هاست. با تشخیص به‌موقع می‌توان از بسیاری از عوارض احتمالی پیشگیری کرد. پس تصمیم‌گیری در مورد جراحی، بستگی به شرایط خاص هر فرد دارد و نباید بدون مشورت با متخصص انجام شود.
سؤالات پرتکرار در خصوص کشیدن دندان عقل
آیا دندان عقل همیشه باید کشیده شود؟
خیر، اگر رشد مناسبی دارد و مشکلی ایجاد نمیکند، نیازی به درآوردن نیست.
دندان عقل نهفته چیست؟
دندانی است که بهطور کامل از لثه بیرون نیامده و معمولاً زیر لثه گیر کرده است.
چه علائمی نشان میدهد که باید دندان عقل را کشید؟
درد، تورم، بوی بد دهان، التهاب لثه یا فشار به دندانهای دیگر.
آیا جراحی دندان درد دارد؟
در طول عمل معمولاً بیحسی کامل انجام میشود و درد پس از عمل با دارو کنترل میشود.
بهترین سن برای جراحی دندان عقل چه زمانی است؟
بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی، زمانی که ریشهها هنوز کامل رشد نکردهاند.
همچنین بخوانید:
